Kierunki poczynań naukowych podejmowanych w Katedrze Historii Sztuki i Kultury wyznaczane są przez zainteresowania badawcze osób do niej należących. Najogólniej można stwierdzić, iż koncentrują się one na dwóch kręgach topograficznych: pierwszy obejmuje obszar Europy Środkowej ze szczególnym uwzględnieniem Polski, drugi – obszar Europy romańskiej ze szczególnym uwzględnieniem Italii. Pod względem chronologicznym obejmują okres od wczesnego średniowiecza po schyłek XVIII stulecia (niejednokrotnie zresztą przekraczają tę granicę, wchodząc głęboko w wiek XIX). Badania prowadzone są przy zastosowaniu zróżnicowanych ujęć metodologicznych i na różnorodnym materiale zabytkowym: od architektury, poprzez rzeźbę, malarstwo, grafikę, po rzemiosło artystyczne. Zasadniczą wszakże ich cechą jest rozpatrywanie problematyki z zakresu sztuk plastycznych na tle szeroko postrzeganych dziejów kultury. Dokumentują zarazem żywą na niwie sztuki obecność Polski w Europie, liczne jej kontakty z krajami ościennymi i odległymi centrami artystycznymi (Włochy, Niderlandy, Francja).

Realizowane tematy badawcze:

• Sztuka figuralna w pradziejach i okresie wczesnodziejowym na obszarze nadbałtyckim i na Śląsku.
• Problematyka wystroju architektonicznego w Prusach krzyżackich (rzeźbiony detal architektoniczny, malarstwo).
• Rzeźba gotycka w Prusach krzyżackich i jej europejskie konotacje.
• Krucyfiksy gotyckie z obszarów pobrzeża Bałtyku (zagadnienia genezy artystycznej oraz ikonografii).
• Studia nad Leonardem da Vinci - procedury rysowania, metody projekcji i krytyka genetyczna.
• Mecenat artystyczny dostojników duchownych w Polsce XVI i XVII wieku.
• Malarstwo, rysunek, grafika, rzeźba i rzemiosła artystyczne w dawnej Rzeczypospolitej w okresie 1550-1650 oraz ich relacja do sztuki w głównych centrach europejskich.
• Rzemiosła różne, a złotnicze przede wszystkim, w dawnej Rzeczypospolitej.
• Sztuka nowożytna na obszarze Prus Królewskich.
• Dokumentacja wizualna polskich miast – problematyka weduty w XVII i XVIII stuleciu.
• Słownictwo krytyki artystycznej i koncepcji stylu Johanna Joachima Winckelmanna.
• Sztuka i kultura w kręgu zakonnym na terenie Rzeczypospolitej XVII i XVIII stulecia.
• Mała architektura doby nowożytnej – ideowe przesłania i formalne koncepcje retabulów ołtarzowych.
• Europejskie konotacje architektury barokowej i klasycystycznej na terenie Rzeczypospolitej.
• Społeczny status architekta w realiach polskich XVIII stulecia.
• Sztuka i kultura w okresie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego.
• Postrzeganie i adaptacja sztuki klasycznej w twórczości artystów europejskich (1250–1830).
• Recepcja i znaczenie dzieł sztuki dawnej (jak również sylwetek ich twórców) w literaturze pięknej od początku XIX wieku po współczesność.

Poniżej informacje archiwalne:

Kierunki badań naukowych podejmowanych w Katedrze Historii Sztuki i Kultury wyznaczane są przez zainteresowania osób zatrudnionych w poszczególnych zakładach. Można stwierdzić, iż koncentrują się one na dwóch kręgach topograficznych: pierwszy obejmuje obszar Europy Środkowej ze szczególnym uwzględnieniem Polski, drugi – obszar Europy romańskiej ze szczególnym uwzględnieniem Italii. Badania prowadzone są przy zastosowaniu zróżnicowanych ujęć metodologicznych i na różnorodnym materiale zabytkowym: od architektury, poprzez rzeźbę, malarstwo, grafikę, po rzemiosło artystyczne. Podejmują także zagadnienia z zakresu teorii sztuki oraz sięgają w sferę dziejów kultury, rozważając funkcjonowanie artystycznych instytucji (muzea, kolekcje) czy złożonych relacji między mecenasem i artystą. Dokumentują żywą na niwie sztuki obecność Polski w Europie, liczne jej kontakty z krajami ościennymi i odległymi centrami artystycznymi (Włochy, Niderlandy, Francja).

Organizacyjne ramy realizowanych badań tworzą powołane w Katedrze zakłady naukowe. Zakład Historii Sztuki Średniowiecznej – pod kierownictwem prof. dr hab. Marii Poksińskiej – inicjuje i koordynuje badania nad sztuką i kulturą artystyczną czasów średniowiecza, a obszarem jego szczególnej penetracji badawczej jest teren Europy Środkowej. Poczynania badawcze prowadzone w Zakładzie Historii Sztuki Nowożytnej – którego kierownikiem jest dr hab. Ryszard Mączyński, prof. UMK – obracają się zasadniczo wokół szerokiego zagadnienia związków polsko-włoskich w dziedzinie sztuki i kultury w czasach renesansu, manieryzmu, baroku i klasycyzmu. Zakład Historii Sztuki Nowoczesnej – kierowany przez dr hab. Irenę Dżurkową-Kossowską, prof. UMK – koordynuje badania prowadzone nad sztuką powszechną i polską XIX, XX i XXI wieku, sięgające w bardzo rozległe i rozmaite sfery tej problematyki. Głównym zadaniem Zakładu Historii Kultury – kierowanego przez dr. hab. Alberta Boesten-Stengla, prof. UMK – jest prowadzenie badań nad kulturą polską i europejską od czasów średniowiecznych po wiek XXI, a zasadnicze pole dociekań koncentrują się na problematyce kolekcjonerstwa i muzealnictwa. Najmłodszy Zakład Historii Sztuki i Kultury Polskiej na Emigracji – pod kierunkiem dr. hab. Jana Wiktora Sienkiewicza, prof. UMK – podjął dociekania nad zagadnieniami związanymi z dokonaniami polskich artystów emigracyjnych, które – z przyczyn politycznych – przez lata pozostawały poza obszarem zainteresowań polskiej nauki.

Badania naukowe prowadzone przez pracowników Katedry owocują publikacjami. Nierzadko są one dziełem Wydawnictwa Naukowego UMK. Wymienić wśród nich można książki: Anny Błażejewskiej, Gotycka rzeźba Marii z ciałem Chrystusa z Ostródy. Plastyczna interpretacja wizji mistycznej (Toruń 2005); Alberta Boesten-Stengla, Carraci-Studien. Studien zu Annibale und Agostino Carraci unter besonderer Berücksichtung ihrer Zeichnungen (Toruń 2008); Ryszarda Mączyńskiego, Nowożytne konfesje polskie. Artystyczne formy gloryfikacji grobów świętych i błogosławionych w dawnej Rzeczypospolitej (Toruń 2003) oraz Kościół św. Benona w Warszawie. Nieznane karty z dziejów Bractwa Niemieckiego, zakonu redemptorystów i początków stołecznego przemysłu (Toruń 2008); a także Zygmunta Waźbińskiego, Ut ars natura, ut natura ars. Studium z problematyki medycejskiego kolekcjonerstwa drugiej połowy XVI wieku (Toruń 2000) oraz Muzeum i zbiory artystyczne epoki nowożytnej. Wiek XV i XVI (Toruń 2006). Pod redakcją Marii Poksińskiej ukazało się dzieło zbiorowe Zamek Wysoki w Malborku. Interdyscyplinarne badania skrzydła północnego (Toruń 2006).

Do umocnienia więzów naukowych Katedry z innymi środowiskami uniwersyteckimi polskimi i zagranicznymi istotnie przyczyniło się forum dyskusyjne, w ramach którego organizowane były corocznie międzynarodowe konferencje poświęcone sztuce nowożytnej (a włoskiej w szczególności). W latach 1999-2003 został – z inicjatywy i wedle pomysłu prof. dr. hab. Zygmunta Waźbińskiego – zorganizowany cykl sesji naukowych, z których pierwsza poświęcona została Malarstwu weneckiemu 1500-1750. (Toruń 2000), druga brała na warsztat Disegno – rysunek u źródeł sztuki nowożytnej (Toruń 2001), trzecia dotyczyła Sporu o genezę martwej natury (Toruń 2002), czwarta – Rafaela i jego spadkobierców, czyli portretu klasycznego w sztuce nowożytnej Europy (Toruń 2003), piąta – Pejzażu, jako rodzącego się w nowego gatunku (Toruń 2004). Tomy te zostały wydane w serii „Sztuka i Kultura”, przez Wydawnictwo UMK, pod redakcją dr. Sebastiana Dudzika i dr. hab. Tadeusza J. Żuchowskiego.

Przywrócony został cykliczny charakter toruńskich konferencji, pierwsza z nich Relacje artystyczne między Italią a Polską w czasach nowożytnych – dedykowana pamięci profesora Zygmunta Waźbińskiego – odbyła się w dniach 6-7 maja 2010 roku. Kolejne mają odbywać się co trzy lata. W zmienionej formule pojawi się także „Sztuka i Kultura”, która zostaje przekształcona w rocznik. Zamierzeniem jest, by ten nowy naukowy almanach odzwierciedlał całą rozmaitość kierunków i tendencji współczesnej historii sztuki, by nie ograniczał się do jednego problemu, tematu czy epoki. Pierwszy tom zawierać będzie artykuły autorstwa pracowników i doktorantów Katedry, co wynikło z chęci zaprezentowania zespołu osób ją tworzących i szkicowego przynajmniej scharakteryzowania podejmowanych przez nie tematów badawczych. Ale łamy nowego pisma będą otwarte dla wszystkich historyków sztuki i kultury, z Polski i z zagranicy.